Прогрессивті педагогикалық практикада негізінен сұранысқа ие мәселе оқушылардың ақыл ой әрекетін ынталандыру, қалыптастыру тақырыбы болып табылады. Бұл мақалада оқушылармен мектепте оқыту кезінде жаратылыстану-ғылыми сауаттылықтын болғаны маңыздылығы сипатталған.Бүгінгі таңда оқушылардың белсенді ақыл-ой әрекетін қажет ететін оқыту әдістер және тәсілдері алдыңғы қатарға шығады, сол әдістердің көмегімен алынған ақпаратты талдау, салыстыру, жалпылау, мәселелерді көру және олардың шешу жолдарын тауып, зерттеу жасау және экперимент жүргізу әдістемесін керекті негіздері қалыптасады. Мұның бәрі оқушыларға жеке тұлғаның қабілеттерін кең ақпараттық кеңістікте жүзеге асыруға көмектеседі, оқудағы біркелкіліктік болмайды және оқушылардың жеке ерекшеліктерін мүмкіндік болғанша ескереді. Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру-күрделі, көпжақты, ұзақ процесс. Сіз өз жұмысыңызда әртүрлі заманауи білім беру педагогикалық технологияларын қолдауына қол жеткізіп, қажетті нәтижелерге қол жеткізе аласыз.

10.52301/1684-940X-2023-4-15-20

2023

Выпуск 4

Дaннaя стaтья описывaет вaжность формирования естественно –научной граммотности при рaботе с ученикaми школ. Рaскрывaются основные принципы и подходы к рaзвитию естественно-научной грамотности, покaзывaется кaк педагогическое направление о формировании научной граммотности при нaучно-исследовaтельских рaботах. Педaгог в нaстоящее время в обрaзовaтельном процессе выполняет функцию технологa, который руководит процессом добывaния знaний, исследовaтеля и воспитaтеля. В учебных прогрaммaх aкцент делaется нa внедрение нaучно-исследовaтельских методов. В рaботе покaзaнa структурa формирования естественно-научной граммотности с помощью различных задании по биологии при нaучно-исследовaтельских рaботах на уроке. Тaкже были отрaжены основные нaучно-исследовaтельские методы рaботы с заданиями биологической направленности нa зaнятиях и вaжность формирования естественно-научных понятии во время педагогического процесса в школе.

10.52301/1684-940X-2023-4-43-51

2023

Выпуск 4

Мақалада Павлодар қаласының №33 жалпы орта білім беру мектебіндегі биология сабақтарында «қан жүйесін» оқытудың заманауи әдістерін қолдану мәселелері қарастырылған. Бұл кезеңде жаңартылған білім мазмұны көптеген өзгерістер әкелді, ең бастысы «Биология» пәні бағдарламасының көлемді мазмұны. Мақалада ақыл-ой картасы, кейс-стади, шығармашылық топтардың жұмысы, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқытуда пайдалану сияқты заманауи әдістерді қолдану мысалдары келтірілген. Қазіргі таңда бағдарламаның мазмұны өзгергендіктен, алға қойылған мақсатқа жету үшін бір оқыту әдісін қолдану жеткіліксіз болып саналады, сондықтан бұл мақалада бір сабақта оқытудың бірнеше әдісін қалай қолданатынын көрсете отырып, бұл тәжірибенің маңызды рөл атқаратынын және оқушылардың биологиядағы «қан жүйесі» тақырыптары бойынша білім сапасының оң динамикасын көрсететіндігі айқындалған.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-4-21-30

2023

Выпуск 4

Для Республики Казахстан, как страны, стремящейся к развитию знаний и образования, интеграция электронных образовательных ресурсов в образовательную систему может быть важным шагом в достижении образовательных целей и подготовке квалифицированных специалистов. Использование электронных образовательных ресурсов при обучении разделов ботаники может иметь разнообразные цели и задачи, направленные на улучшение процесса обучения и обогащение знаний студентов. В статье приводится обзор на существующие электронные образовательные ресурсы, исследования зарубежных и отечественных ученых. Также сравнительный анализ отобранных, часто используемых в настоящее время электронных ресурсов, в ходе которого определяются основные и ключевые характеристики «идеального» и доступного обучающего материала по разделам ботаники. Качественные, электронные образовательные ресурсы позволяют увеличить доступность образования для широкого круга людей, включая тех, кто находится в удаленных или мало населенных регионах Казахстана. Предоставляют студентам возможность выбирать удобное время и место для обучения, способствуют развитию информационной грамотности и навыков работы с информацией. Использование современных технологий способствует модернизации образовательной системы Казахстана и соответствию мировым стандартам. Использование интерактивных и адаптивных образовательных ресурсов могут быть более экономически эффективными в сравнении с традиционными формами обучения, особенно при масштабировании образовательных программ.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-4-31-42

2023

Выпуск 4

In 2008 it is investigated helminthofauna of the grass snake Natrix natrix L. in territory of the Republic of Mordovia (Russia). 15 species of parasitic worms (from which 11 species concern to class Trematoda and 4 - to class Nematoda) are marked at a reptile. From adult stages the greatest extensiveness of an invasion Macrodera longicollis, Astiotrema monticelli, Leptophallus nigrovenosus, Telorchis assula (Trematoda) and Rhabdias fuscovenosus (Nematoda) differed. Among larval forms high extensiveness of an invasion was characteristic for larval stages Pharyngostomum cordatum and Alaria alata (Trematoda).The specific structure of helminths of grass snake from Republic of Mordovia is similar with parasite fauna of the snake from other regions of the Middle Volga region

10.52301/1684-940X-2023-4-8-14

2023

Выпуск 4

This article discusses the problem of halogen antagonism in soil and when they enter plants. Antagonism as one of the types of interaction of chemical elements in soil, including halogens, can lead to their deficiency or excess in plants. Antagonism is determined by the proximity of some properties of halogen anions, such as mobility of anions, solvation by the same number of water molecules, value of ionic radii, and can be a mechanism of their transport to plants. Halogens (fluorine, chlorine, bromine and iodine) are among the most important trace elements necessary for living organisms. This review allows us to assume with confidence that due to the significant difference in concentrations of chlorine and iodine (the latter is orders of magnitude lower), it is unlikely that iodine can compete with chlorine in a serious way under the natural conditions. Antagonism between chloride and bromide anions is more probable. In our opinion, it is possible in soils located in the zone of industrial enterprises whose emissions contain bromine, and soils contaminated with bromine compounds at the level of chlorine. Considering the relatively low content of bromine and iodine in soils, especially iodine, it is difficult to talk about their antagonism in soils and plants. As for fluorine, its content in soil compared with other halogens is maximum (about 200-500 mg/kg). It should be considered that fluorine differs from other halogens in a number of physicochemical properties and antagonism between them may be somewhat difficult.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-41-54

2023

Выпуск 3

Observations on the nesting biology of the Indian sparrow were conducted in Boka district of Tashkent region. 392 nesting pairs of birds were found in a colony formed on the wall of a ravine on the bank of a waste water canal. All processes in 12 nests were monitored in order to study the nesting biology of the Indian sparrow. Egg-laying of birds in the colony began on May 10 and continued until May 18. A total of 72 eggs were laid in reference nests. Hatching of chicks is completed by the second half of June. Both sexes fed 3, 8, and 10-day-old chicks 148, 183, and 189 times during the day, respectively. The average mass of 11-day-old young birds (n=11) was 22.96 g, with the beak length 6.58 mm, wing length 53.5 mm, tarsus length 19.77 mm and tail length 28.26 mm. It was observed that the chicks left the nest when they are 12-13 days old. By the end of the breeding season, 54 chicks had hatched from the reference nests.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-21-28

2023

Выпуск 3

Аннотация. В статье отражены результаты систематического и экологического анализа флоры Баянаульского государственного национального природного парка (БГНПП). Согласно литературным данным, дополненными нашими полевыми исследованиями, на территории Баянаульского природного парка произрастает 762 вида растений, относящихся к 335 родам и 81 семейству. Ведущими семействами являются Asteraceae Dumort., Poaceae Barnhart, Brassicaceae Bernett, Fabaceae Lindl, Rosaceae Juss., Caryophyllaceae Juss, Lamiaceae Lindl., Apiaceae Lindl., Scrophulariaceae, Boraginaceae Juss. Они составляют 57,7% от общего числа видов нацпарка и 58,5% от общего числа родов. Наиболее крупными родами являются полынь, осока, лук, лапчатка, вероника, астрагал, на основании чего данные роды можно считать полиморфными. Выявлено произрастание 16 видов эндемичных растений, относящихся к 14 родам и 7 семействам. Флора БГНПП характеризуется высоким биологическим разнообразием с участием бореальных реликтов (Neottianthe cucullata (L.) Schlechter, Ramischia secunda (L.) Garcke., Dactylorhiza incarnata (L.) Soo. и др.). Самой крупной группой среди полезных видов являются лекарственные растения, представлен¬ные 186 видами (24,4 %) из 83 родов и 39 семейств.

DOI: 10.52301/1684-940Х-2023-3-8-20

2023

Выпуск 3

В статье представлены данные исследований по трансплантации эмбрионов крупного рогатого скота молочного направления продуктивности в условиях ТОО «Победа» Павлодарской области. Обобщены и проанализированы данные по внедрению технологии трансплантации в мире, в Казахстане. Установлено, что животные симментальской и голштинской породы имеют в среднем 9,36 и 8,66 извлеченных эмбрионов на донора. Доля пригодных к пересадке эмбрионов по голштинскому и симментальскому и скоту составляла 76,2% и 58,3% соответственно. В результате пересадки эмбрионов доля прижившихся эмбрионов симментальского скота составляла 56,7%, у голштинского скота – 42,2%. Также изучена молочная продуктивность полученных трансплантантов. Наивысший суточный удой симментальской породе был на уровне 40,8 кг, у животных голштинской породы – 39,2 кг молока, наивысший же удой за лактацию – 8 475 и 10 046 кг соответственно.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-29-40

2023

Выпуск 3

Nematodes of the species Dictyocaulus filaria parasitize in the lungs of ungulates, negatively affect the host organism, affecting the metabolism. The cycle of development of the considered nematodes occurs in a direct way, i.e. without the intervention of an intermediate host. The contact of invasive elements with the final host occurs through trophic channels within the "parasite-host" system. The age composition of the population of the genus Dictyocaulus consists of free-living and parasitic groups. Each group occupies a certain ecological niche in biocenoses. A high aerobic respiration of the nematode D. filaria was established in comparison with warm-blooded rats. The inhibitory analysis of nematode respiration allows us to note that the respiratory system of these organisms is largely focused on the consumption of amino acids and their dicarboxylic products. This circumstance is important for assessing the metabolic factor in the host-parasite relationship and the nature of the parasitism of the studied nematodes, one of the consequences of which may be the depletion of vital proteins and amino acids, as well as a decrease in the access of oxygen to the host organism.

10.52301/1684-940X-2023-2-8-13

2023

Выпуск 2