Мақалада Павлодар қаласының №33 жалпы орта білім беру мектебіндегі биология сабақтарында «қан жүйесін» оқытудың заманауи әдістерін қолдану мәселелері қарастырылған. Бұл кезеңде жаңартылған білім мазмұны көптеген өзгерістер әкелді, ең бастысы «Биология» пәні бағдарламасының көлемді мазмұны. Мақалада ақыл-ой картасы, кейс-стади, шығармашылық топтардың жұмысы, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оқытуда пайдалану сияқты заманауи әдістерді қолдану мысалдары келтірілген. Қазіргі таңда бағдарламаның мазмұны өзгергендіктен, алға қойылған мақсатқа жету үшін бір оқыту әдісін қолдану жеткіліксіз болып саналады, сондықтан бұл мақалада бір сабақта оқытудың бірнеше әдісін қалай қолданатынын көрсете отырып, бұл тәжірибенің маңызды рөл атқаратынын және оқушылардың биологиядағы «қан жүйесі» тақырыптары бойынша білім сапасының оң динамикасын көрсететіндігі айқындалған.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-4-21-30

2023

Выпуск 4

In 2008 it is investigated helminthofauna of the grass snake Natrix natrix L. in territory of the Republic of Mordovia (Russia). 15 species of parasitic worms (from which 11 species concern to class Trematoda and 4 - to class Nematoda) are marked at a reptile. From adult stages the greatest extensiveness of an invasion Macrodera longicollis, Astiotrema monticelli, Leptophallus nigrovenosus, Telorchis assula (Trematoda) and Rhabdias fuscovenosus (Nematoda) differed. Among larval forms high extensiveness of an invasion was characteristic for larval stages Pharyngostomum cordatum and Alaria alata (Trematoda).The specific structure of helminths of grass snake from Republic of Mordovia is similar with parasite fauna of the snake from other regions of the Middle Volga region

10.52301/1684-940X-2023-4-8-14

2023

Выпуск 4

This article discusses the problem of halogen antagonism in soil and when they enter plants. Antagonism as one of the types of interaction of chemical elements in soil, including halogens, can lead to their deficiency or excess in plants. Antagonism is determined by the proximity of some properties of halogen anions, such as mobility of anions, solvation by the same number of water molecules, value of ionic radii, and can be a mechanism of their transport to plants. Halogens (fluorine, chlorine, bromine and iodine) are among the most important trace elements necessary for living organisms. This review allows us to assume with confidence that due to the significant difference in concentrations of chlorine and iodine (the latter is orders of magnitude lower), it is unlikely that iodine can compete with chlorine in a serious way under the natural conditions. Antagonism between chloride and bromide anions is more probable. In our opinion, it is possible in soils located in the zone of industrial enterprises whose emissions contain bromine, and soils contaminated with bromine compounds at the level of chlorine. Considering the relatively low content of bromine and iodine in soils, especially iodine, it is difficult to talk about their antagonism in soils and plants. As for fluorine, its content in soil compared with other halogens is maximum (about 200-500 mg/kg). It should be considered that fluorine differs from other halogens in a number of physicochemical properties and antagonism between them may be somewhat difficult.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-41-54

2023

Выпуск 3

Observations on the nesting biology of the Indian sparrow were conducted in Boka district of Tashkent region. 392 nesting pairs of birds were found in a colony formed on the wall of a ravine on the bank of a waste water canal. All processes in 12 nests were monitored in order to study the nesting biology of the Indian sparrow. Egg-laying of birds in the colony began on May 10 and continued until May 18. A total of 72 eggs were laid in reference nests. Hatching of chicks is completed by the second half of June. Both sexes fed 3, 8, and 10-day-old chicks 148, 183, and 189 times during the day, respectively. The average mass of 11-day-old young birds (n=11) was 22.96 g, with the beak length 6.58 mm, wing length 53.5 mm, tarsus length 19.77 mm and tail length 28.26 mm. It was observed that the chicks left the nest when they are 12-13 days old. By the end of the breeding season, 54 chicks had hatched from the reference nests.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-21-28

2023

Выпуск 3

В статье представлены данные исследований по трансплантации эмбрионов крупного рогатого скота молочного направления продуктивности в условиях ТОО «Победа» Павлодарской области. Обобщены и проанализированы данные по внедрению технологии трансплантации в мире, в Казахстане. Установлено, что животные симментальской и голштинской породы имеют в среднем 9,36 и 8,66 извлеченных эмбрионов на донора. Доля пригодных к пересадке эмбрионов по голштинскому и симментальскому и скоту составляла 76,2% и 58,3% соответственно. В результате пересадки эмбрионов доля прижившихся эмбрионов симментальского скота составляла 56,7%, у голштинского скота – 42,2%. Также изучена молочная продуктивность полученных трансплантантов. Наивысший суточный удой симментальской породе был на уровне 40,8 кг, у животных голштинской породы – 39,2 кг молока, наивысший же удой за лактацию – 8 475 и 10 046 кг соответственно.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-29-40

2023

Выпуск 3

Аннотация. В статье отражены результаты систематического и экологического анализа флоры Баянаульского государственного национального природного парка (БГНПП). Согласно литературным данным, дополненными нашими полевыми исследованиями, на территории Баянаульского природного парка произрастает 762 вида растений, относящихся к 335 родам и 81 семейству. Ведущими семействами являются Asteraceae Dumort., Poaceae Barnhart, Brassicaceae Bernett, Fabaceae Lindl, Rosaceae Juss., Caryophyllaceae Juss, Lamiaceae Lindl., Apiaceae Lindl., Scrophulariaceae, Boraginaceae Juss. Они составляют 57,7% от общего числа видов нацпарка и 58,5% от общего числа родов. Наиболее крупными родами являются полынь, осока, лук, лапчатка, вероника, астрагал, на основании чего данные роды можно считать полиморфными. Выявлено произрастание 16 видов эндемичных растений, относящихся к 14 родам и 7 семействам. Флора БГНПП характеризуется высоким биологическим разнообразием с участием бореальных реликтов (Neottianthe cucullata (L.) Schlechter, Ramischia secunda (L.) Garcke., Dactylorhiza incarnata (L.) Soo. и др.). Самой крупной группой среди полезных видов являются лекарственные растения, представлен¬ные 186 видами (24,4 %) из 83 родов и 39 семейств.

DOI: 10.52301/1684-940Х-2023-3-8-20

2023

Выпуск 3

Nematodes of the species Dictyocaulus filaria parasitize in the lungs of ungulates, negatively affect the host organism, affecting the metabolism. The cycle of development of the considered nematodes occurs in a direct way, i.e. without the intervention of an intermediate host. The contact of invasive elements with the final host occurs through trophic channels within the "parasite-host" system. The age composition of the population of the genus Dictyocaulus consists of free-living and parasitic groups. Each group occupies a certain ecological niche in biocenoses. A high aerobic respiration of the nematode D. filaria was established in comparison with warm-blooded rats. The inhibitory analysis of nematode respiration allows us to note that the respiratory system of these organisms is largely focused on the consumption of amino acids and their dicarboxylic products. This circumstance is important for assessing the metabolic factor in the host-parasite relationship and the nature of the parasitism of the studied nematodes, one of the consequences of which may be the depletion of vital proteins and amino acids, as well as a decrease in the access of oxygen to the host organism.

10.52301/1684-940X-2023-2-8-13

2023

Выпуск 2

The article highlights one of the topical topics – the use of didactic games in biology lessons. This study was conducted at the "Bilim-Innovation Boarding School for gifted girls of Pavlodar region" in the 2021-2022 academic year. The experiment involved 22 students of the 7th "A" class, 24 students of the 7th "B" class, a total of 46 schoolchildren. Quality of knowledge of two classes (experimental and control) in dynamics was compared. At the beginning of the school year, taking into account the data of the zero slice, the 7 "A" class was taken as a control, and 7 "B" as an experimental class, in which biology lessons were conducted using various didactic games. The positive effect of systematically incorporating games into the learning process of 7th grade “B” students has been confirmed. After using didactic games frequently in class, the initially inferior experimental class managed to increase students' learning quality by 38% and achieved 1% higher results than the control class at the end of the school year.

10.52301/1684-940X-2023-2-22-31

2023

Выпуск 2

Бұл берілген жұмыста қазіргі таңда үлкен назарға ие білім берудің биология сабақтарында, оның ішінде микробиология бойынша үштілді білім берудің дамытудың өзекті мәселелері қарастырылған. Білім алушылар тек қана ақпаратты біліп қолданып қана қоймай, оның үш тілдегі қолданылуы аясын оқытуда қызығушылық туындайды, бірақ уақыт өте келе қоғам мен тұлғааралық құзыреттілігін дамыту кезінде білімнің үштілде аз оқытылуы, немесе оқу материалының аз болуы туындайды. Жалпы микробиология курсын өту кезінде ол әртүрлі ғылым саласымен байланысын көрсетеді. Ал оны үштілде оқыту ілім алушылар үшін өте маңызды және сабаққа деген зейінін жоғарылатады, егер де үшітлде білім алып оқыса бұл олардың танымдық деңгейін арттырып алдыға жетелейді. Үштілді білімді пәндік оқытуға енгізу барысында білім алушылардың жас шамасы мен білім деңгейі жөнінде керекті ақпараттар немесе оқу құралдары тапшы боландықтан, бұл жұмыстың маңызын көрсетеді. Сондай- ақ теориялық негізге сүйене отырып, микробиологияны оқыту бойынша арнайы әдіс-тәсілдер жиынтығымен зерттеулер мен тапсырмалар көрсетілген, себебі бұл зерттеу жұмысы аталған пәнді студенттерге, білім алушыларға қолдану барысында немесе мұғалімдерге көмекші құрал ретінде негіз бола алады.

10.52301/1684-940X-2023-2-49-59

2023

Выпуск 2

Биологияны зерттеуге практикалық сабақтарды енгізу: білім алушылардың оқу-танымдық жұмысын ынталандыруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді, олардың оқу-танымдық уәждемесін арттырады, болашақ биолог мамандардың оқушылардың биология бойынша сапалы білім алуына кепілдік береді. Мақалада биолог білім алушының «Биологиялық мұражай ұйымдастыру» пәнін оқытуда қолданатын практикалық тапсырмаларды даярлайдың әдістемесі және оны қалыптастыру принципі толық қарастырылады. Пәннің мақсаты мен міндеттеріне, өзектілігі мен практикалық маңызына сәйкес мамандар әдістемелік құралды пайдалана отырып, болашақта сұранысқа ие және жұмыс жасайтын білім беру ұйымдарында табиғат мұражайларын еркін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Болашақ биология пәні мұғалімдері үшін осындай практикалық тапсырмалар биология курсында пәнішілік және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыруға әдістемелік көмек көрсетеді. «Биологиялық мұражай ұйымдастыру» пәні практикалық сабақтардан құрастырылады және бір-бірінен сабақта орындалатын жұмыстармен өзіндік ерекшеленеді. Біз ұсынған практикалық жұмыстар материалдарды жинауды да, табиғат аясында және зертханалық эксперименттерді ұйымдастыруды да талап етеді. Соның есебінен білім алушылардың білім деңгейі тексеріледі және зерттеу дағдыларын қалыптастыруға өзіндік ықпал етеді.

10.52301/1684-940X-2023-2-32-40

2023

Выпуск 2