Арал өңіріндегі антропогендік факторлар ол жердің экологиясына, тұрғындардың экономикалық-әлеуметтік жағдайына тікелей әсер етуде. Организмде токсиканттар жиынтығының артуы физиологиялық процестердің өзгеруіне және патологиялық жағдайларды тудыруға әсер етеді.Сондықтан, бүгінгі күні қоршаған ортаны қорғау, экологиялық таза өнімдер мәселесі бойынша іргелі зерттеулерді нығайтуды қажет етеді. Өсімдіктердітопырақсыз, жасанды субстратта – өсімдіктерге қажетті заттардың судағы ерітіндісінде (қоректік ерітінді) өсіру әдісі - гидропоника. Ол жылыжай өндірісінің жаңа бағыттарының бірі, химияның, биологияның және электрониканың барлық жетістіктеріне негізделеді. Берілген технология бойынша көкөністерді егу кезінде өсімдікті өсіру мен қоректендіру шарттарының біркелкілігі жоғарылай түседі, ол өз кезегінде стандартты өнімді алудың жоғарғы деңгейін қамтамасыз етеді. Жылыжайлардың болашағы мол және қазіргі заманға сай жылыжай шаруашылығын қалыптастыруға мүмкіндік бар.Тамшылатып суару технологиясы қолданылатын жылыжайларды салу қажет. Жылыжай шаруашылығының әлеуметтік маңызы зор. Мақалада Қызылорда қаласы, №101 Ә.Мүсілімұлы атындағы мектеп-лицейінің поликарбонатты шағын жылыжайында топырақсыз субстрат негізінде көкөністерді өсіру технологиясын игеру және зерттеу туралы мәліметтер келтірілген. Гидропоника әдісі негізінде басқада топырақсыз субстраттарды пайдаланудыңжолдары ұсынылған.Белгіленген тақырып бойынша міндеттер, жұмыстың маңыздылығы, жаңалығы анықталған.

10.52301/1684-940X-2024-1-33-41

2024

Выпуск 1

В работе рассмотрены микробиологическая активность и структурные особенности гуминовых кислот почв дельты реки Селенги, являющейся главной водной артерией озера Байкал. Объектами исследования стали аллювиальные луговые и лугово-болотные почвы, формирующиеся в различных условиях увлажнения и растительного покрова. Изучены физико-химические свойства почв, состав гумуса и гуминовых кислот, а также их микробиологические характеристики. Установлено, что гумус аллювиальных луговых почв отличается высокой степенью гумификации и преобладанием ароматических структур в гуминовых кислотах, что связано с активной деятельностью микроорганизмов. В лугово-болотных почвах избыточное увлажнение подавляет микробиологические процессы, снижая темпы разложения органического вещества. Спектроскопические и элементные исследования гуминовых кислот подтвердили их высокую консервативность, что обеспечивает устойчивость почв к внешним воздействиям и их адсорбционную способность. Результаты важны для оценки способности почв дельты реки Селенги выполнять биогеохимические и водоохранные функции. Каждый тип почвы характеризуется определенными параметрами содержания и состава гумуса, которые зависят от зональных особенностей почвообразования. В пахотных почвах отмечается существенное изменение содержания гумуса и его качественного состава, оказывающее значительное влияние на ход почвенных процессов, в первую очередь, на гумусообразование и микробиологическую активность. Устойчивость гумуса аллювиальной луговой и лугово-болотной почв дельты р. Селенги обусловлена структурно-функциональными параметрами гуминовых кислот. Выявлено высокое содержание ароматических фрагментов в составе молекул. Значительная доля реакционно-способных функциональных групп ГК определяет высокую адсорбционную емкость почв. Установлена численность и состав микробоценозов, дана оценка насыщенности почв микроорганизмами.

10.52301/1684-940X-2024-1-27-32

2024

Выпуск 1

В статье отражены результаты педагогического эксперимента, проведенного в мае 2022 года с учащимися двух 9-х классов гимназии №123 и колледж-лицея имени Сулеймана Демиреля. Исследование сосредоточено на тестировании по предмету биология, в рамках которого учащиеся отвечали на вопросы как на английском, так и на казахском языке. Результаты исследования указывают на то, что учащиеся, обучающиеся на казахском языке, показали более высокие средние показатели по сравнению с результатами этих же учащихся на английском языке. Анализ показал, что ученикам сложнее справляться с заданиями, требующими языковых навыков, на английском языке, особенно в части составления развернутых ответов. В статье также предложены рекомендации для повышения эффективности преподавания, включая улучшение планирования уроков, разработку более качественных учебных материалов и сотрудничество между преподавателями естественных наук и английского языка.

10.52301/1684-940X-2024-1-42-50

2024

Выпуск 1

Fieldwork is a fundamental component of biology education, providing students with direct experience in observing and analyzing natural ecosystems. This study presents the development and implementation of the “Exploring Local Biodiversity” fieldwork module, designed to enhance ecological literacy, critical thinking, and research skills in secondary school students. Conducted across urban and rural schools, the study reveals significant improvements in students’ knowledge of ecological concepts, their engagement with biology, and collaborative problem-solving abilities. Teachers reported increased student enthusiasm and deeper understanding of biological processes. Despite challenges such as logistical constraints, insufficient funding, and limited access to diverse field sites, the study proposes practical solutions, including partnerships with local organizations, cost-efficient resource use, and teacher training programs. The results underscore the importance of integrating experiential learning into biology curricula to foster environmental awareness and academic achievement.

10.52301/1684-940X-2024-1-59-63

2024

Выпуск 1

The size of helminths is substantially influenced by interspecific interactions. There are around 90 copies present. The presence of Contracecums in the intestine of a single cormorant individual resulted in a significant reduction in the overall size of the nematodes. When cestodes are present, Contracecums undergo brachymorphic changes, which can be seen as an adaptation to maintain fertility while minimising energy expenditure. The ratio of parasite abundance in the host to parasite size might vary based on the specific parameters of the host-parasite interaction. The size of the parasite can be regulated by multiple factors associated with the parasite population within the host.

10.52301/1684-940X-2024-1-15-26

2024

Выпуск 1

Мақалада жүргізілген зерттеулердің нәтижелері берілген, жалпы білім беру ұйымдарына және гимназия сыныптарына арналған «Биология» оқу пәні бойынша бағдарламаның ұқсастығы мен айырмашылығы анықталды. Зерттеуге Павлодар облысы білім басқармасы, Екібастұз қаласы білім беру бөлімінің «№ 26 гимназия-мектебі» мен «№12 жалпы орта білім беретін мектебі» алынды. Оқу жоспарының биология пәнінен 10 сынып бағдарлама бойынша әр бөлімге берілген сағат сандарын және ұзақ мерзімді жоспарының «Молекулалық биология және биохимия» бөліміндегі тақырыптарын, бөліміндегі оқу мақсаттары салыстырылды. Сондықтан талдау нәтижесі бойынша биология сабағында білім сапасын қамтамасыз ететін тиімді ортақ бағдарлама қажет. Оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін дамытуға бағытталған арнайы оқу бағдарламсынын тиімділігіне зерттеу жүргізілді.

10.52301/1684-940X-2024-1-51-58

2024

Выпуск 1

Eighteen species of the genus Leymus Hochst. in Siberia are represented by a large number of local populations geographically isolated. Herbarium and living material of the species collected in Southern Siberia have been studied. Most of populations were heterogeneous morphologically and more or less differed from each other in the range of variation. An electrophoretic analysis of storage endosperm proteins of individual seeds in selected populations has been carried out. All populations (except for L. racemosus ssp crassinervius) have been characterized by wide polymorphism in polypeptide patterns. Certain seeds from heterogeneous populations have been identified as interspecific hybrids.

10.52301/1684-940X-2024-1-8-14

2024

Выпуск 1

Прогрессивті педагогикалық практикада негізінен сұранысқа ие мәселе оқушылардың ақыл ой әрекетін ынталандыру, қалыптастыру тақырыбы болып табылады. Бұл мақалада оқушылармен мектепте оқыту кезінде жаратылыстану-ғылыми сауаттылықтын болғаны маңыздылығы сипатталған.Бүгінгі таңда оқушылардың белсенді ақыл-ой әрекетін қажет ететін оқыту әдістер және тәсілдері алдыңғы қатарға шығады, сол әдістердің көмегімен алынған ақпаратты талдау, салыстыру, жалпылау, мәселелерді көру және олардың шешу жолдарын тауып, зерттеу жасау және экперимент жүргізу әдістемесін керекті негіздері қалыптасады. Мұның бәрі оқушыларға жеке тұлғаның қабілеттерін кең ақпараттық кеңістікте жүзеге асыруға көмектеседі, оқудағы біркелкіліктік болмайды және оқушылардың жеке ерекшеліктерін мүмкіндік болғанша ескереді. Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру-күрделі, көпжақты, ұзақ процесс. Сіз өз жұмысыңызда әртүрлі заманауи білім беру педагогикалық технологияларын қолдауына қол жеткізіп, қажетті нәтижелерге қол жеткізе аласыз.

10.52301/1684-940X-2023-4-15-20

2023

Выпуск 4

Дaннaя стaтья описывaет вaжность формирования естественно –научной граммотности при рaботе с ученикaми школ. Рaскрывaются основные принципы и подходы к рaзвитию естественно-научной грамотности, покaзывaется кaк педагогическое направление о формировании научной граммотности при нaучно-исследовaтельских рaботах. Педaгог в нaстоящее время в обрaзовaтельном процессе выполняет функцию технологa, который руководит процессом добывaния знaний, исследовaтеля и воспитaтеля. В учебных прогрaммaх aкцент делaется нa внедрение нaучно-исследовaтельских методов. В рaботе покaзaнa структурa формирования естественно-научной граммотности с помощью различных задании по биологии при нaучно-исследовaтельских рaботах на уроке. Тaкже были отрaжены основные нaучно-исследовaтельские методы рaботы с заданиями биологической направленности нa зaнятиях и вaжность формирования естественно-научных понятии во время педагогического процесса в школе.

10.52301/1684-940X-2023-4-43-51

2023

Выпуск 4

Для Республики Казахстан, как страны, стремящейся к развитию знаний и образования, интеграция электронных образовательных ресурсов в образовательную систему может быть важным шагом в достижении образовательных целей и подготовке квалифицированных специалистов. Использование электронных образовательных ресурсов при обучении разделов ботаники может иметь разнообразные цели и задачи, направленные на улучшение процесса обучения и обогащение знаний студентов. В статье приводится обзор на существующие электронные образовательные ресурсы, исследования зарубежных и отечественных ученых. Также сравнительный анализ отобранных, часто используемых в настоящее время электронных ресурсов, в ходе которого определяются основные и ключевые характеристики «идеального» и доступного обучающего материала по разделам ботаники. Качественные, электронные образовательные ресурсы позволяют увеличить доступность образования для широкого круга людей, включая тех, кто находится в удаленных или мало населенных регионах Казахстана. Предоставляют студентам возможность выбирать удобное время и место для обучения, способствуют развитию информационной грамотности и навыков работы с информацией. Использование современных технологий способствует модернизации образовательной системы Казахстана и соответствию мировым стандартам. Использование интерактивных и адаптивных образовательных ресурсов могут быть более экономически эффективными в сравнении с традиционными формами обучения, особенно при масштабировании образовательных программ.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-4-31-42

2023

Выпуск 4