В статье представлены данные исследований по трансплантации эмбрионов крупного рогатого скота молочного направления продуктивности в условиях ТОО «Победа» Павлодарской области. Обобщены и проанализированы данные по внедрению технологии трансплантации в мире, в Казахстане. Установлено, что животные симментальской и голштинской породы имеют в среднем 9,36 и 8,66 извлеченных эмбрионов на донора. Доля пригодных к пересадке эмбрионов по голштинскому и симментальскому и скоту составляла 76,2% и 58,3% соответственно. В результате пересадки эмбрионов доля прижившихся эмбрионов симментальского скота составляла 56,7%, у голштинского скота – 42,2%. Также изучена молочная продуктивность полученных трансплантантов. Наивысший суточный удой симментальской породе был на уровне 40,8 кг, у животных голштинской породы – 39,2 кг молока, наивысший же удой за лактацию – 8 475 и 10 046 кг соответственно.

DOI: 10.52301/1684-940X-2023-3-29-40

2023

Выпуск 3

Аннотация. В статье отражены результаты систематического и экологического анализа флоры Баянаульского государственного национального природного парка (БГНПП). Согласно литературным данным, дополненными нашими полевыми исследованиями, на территории Баянаульского природного парка произрастает 762 вида растений, относящихся к 335 родам и 81 семейству. Ведущими семействами являются Asteraceae Dumort., Poaceae Barnhart, Brassicaceae Bernett, Fabaceae Lindl, Rosaceae Juss., Caryophyllaceae Juss, Lamiaceae Lindl., Apiaceae Lindl., Scrophulariaceae, Boraginaceae Juss. Они составляют 57,7% от общего числа видов нацпарка и 58,5% от общего числа родов. Наиболее крупными родами являются полынь, осока, лук, лапчатка, вероника, астрагал, на основании чего данные роды можно считать полиморфными. Выявлено произрастание 16 видов эндемичных растений, относящихся к 14 родам и 7 семействам. Флора БГНПП характеризуется высоким биологическим разнообразием с участием бореальных реликтов (Neottianthe cucullata (L.) Schlechter, Ramischia secunda (L.) Garcke., Dactylorhiza incarnata (L.) Soo. и др.). Самой крупной группой среди полезных видов являются лекарственные растения, представлен¬ные 186 видами (24,4 %) из 83 родов и 39 семейств.

DOI: 10.52301/1684-940Х-2023-3-8-20

2023

Выпуск 3

Nematodes of the species Dictyocaulus filaria parasitize in the lungs of ungulates, negatively affect the host organism, affecting the metabolism. The cycle of development of the considered nematodes occurs in a direct way, i.e. without the intervention of an intermediate host. The contact of invasive elements with the final host occurs through trophic channels within the "parasite-host" system. The age composition of the population of the genus Dictyocaulus consists of free-living and parasitic groups. Each group occupies a certain ecological niche in biocenoses. A high aerobic respiration of the nematode D. filaria was established in comparison with warm-blooded rats. The inhibitory analysis of nematode respiration allows us to note that the respiratory system of these organisms is largely focused on the consumption of amino acids and their dicarboxylic products. This circumstance is important for assessing the metabolic factor in the host-parasite relationship and the nature of the parasitism of the studied nematodes, one of the consequences of which may be the depletion of vital proteins and amino acids, as well as a decrease in the access of oxygen to the host organism.

10.52301/1684-940X-2023-2-8-13

2023

Выпуск 2

The article highlights one of the topical topics – the use of didactic games in biology lessons. This study was conducted at the "Bilim-Innovation Boarding School for gifted girls of Pavlodar region" in the 2021-2022 academic year. The experiment involved 22 students of the 7th "A" class, 24 students of the 7th "B" class, a total of 46 schoolchildren. Quality of knowledge of two classes (experimental and control) in dynamics was compared. At the beginning of the school year, taking into account the data of the zero slice, the 7 "A" class was taken as a control, and 7 "B" as an experimental class, in which biology lessons were conducted using various didactic games. The positive effect of systematically incorporating games into the learning process of 7th grade “B” students has been confirmed. After using didactic games frequently in class, the initially inferior experimental class managed to increase students' learning quality by 38% and achieved 1% higher results than the control class at the end of the school year.

10.52301/1684-940X-2023-2-22-31

2023

Выпуск 2

Бұл берілген жұмыста қазіргі таңда үлкен назарға ие білім берудің биология сабақтарында, оның ішінде микробиология бойынша үштілді білім берудің дамытудың өзекті мәселелері қарастырылған. Білім алушылар тек қана ақпаратты біліп қолданып қана қоймай, оның үш тілдегі қолданылуы аясын оқытуда қызығушылық туындайды, бірақ уақыт өте келе қоғам мен тұлғааралық құзыреттілігін дамыту кезінде білімнің үштілде аз оқытылуы, немесе оқу материалының аз болуы туындайды. Жалпы микробиология курсын өту кезінде ол әртүрлі ғылым саласымен байланысын көрсетеді. Ал оны үштілде оқыту ілім алушылар үшін өте маңызды және сабаққа деген зейінін жоғарылатады, егер де үшітлде білім алып оқыса бұл олардың танымдық деңгейін арттырып алдыға жетелейді. Үштілді білімді пәндік оқытуға енгізу барысында білім алушылардың жас шамасы мен білім деңгейі жөнінде керекті ақпараттар немесе оқу құралдары тапшы боландықтан, бұл жұмыстың маңызын көрсетеді. Сондай- ақ теориялық негізге сүйене отырып, микробиологияны оқыту бойынша арнайы әдіс-тәсілдер жиынтығымен зерттеулер мен тапсырмалар көрсетілген, себебі бұл зерттеу жұмысы аталған пәнді студенттерге, білім алушыларға қолдану барысында немесе мұғалімдерге көмекші құрал ретінде негіз бола алады.

10.52301/1684-940X-2023-2-49-59

2023

Выпуск 2

Биологияны зерттеуге практикалық сабақтарды енгізу: білім алушылардың оқу-танымдық жұмысын ынталандыруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді, олардың оқу-танымдық уәждемесін арттырады, болашақ биолог мамандардың оқушылардың биология бойынша сапалы білім алуына кепілдік береді. Мақалада биолог білім алушының «Биологиялық мұражай ұйымдастыру» пәнін оқытуда қолданатын практикалық тапсырмаларды даярлайдың әдістемесі және оны қалыптастыру принципі толық қарастырылады. Пәннің мақсаты мен міндеттеріне, өзектілігі мен практикалық маңызына сәйкес мамандар әдістемелік құралды пайдалана отырып, болашақта сұранысқа ие және жұмыс жасайтын білім беру ұйымдарында табиғат мұражайларын еркін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Болашақ биология пәні мұғалімдері үшін осындай практикалық тапсырмалар биология курсында пәнішілік және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыруға әдістемелік көмек көрсетеді. «Биологиялық мұражай ұйымдастыру» пәні практикалық сабақтардан құрастырылады және бір-бірінен сабақта орындалатын жұмыстармен өзіндік ерекшеленеді. Біз ұсынған практикалық жұмыстар материалдарды жинауды да, табиғат аясында және зертханалық эксперименттерді ұйымдастыруды да талап етеді. Соның есебінен білім алушылардың білім деңгейі тексеріледі және зерттеу дағдыларын қалыптастыруға өзіндік ықпал етеді.

10.52301/1684-940X-2023-2-32-40

2023

Выпуск 2

В статье представлены результаты выращивания жизнестойкого рыбопосадочного материала маркакольского ленка индустриальным методом с использованием различных биотехнических подходов при искусственном воспроизводстве. Исследования проводили на базе двух рыбоводных хозяйств ТОО «ГрандФиш» и ТОО «ШыгысУниверсал», которые функционируют в двух заливах Усть-Каменогорского водохранилища. По первой технологии (ТОО «ШыгысУниверсал») выращивание молоди проводили в проточных бассейнах в период с августа до октября, а затем выпускали в садки в Масьяновсом заливе. После зимовки биомасса молоди маркакольского ленка составила 3,2 г. По второй технологии (ТОО «ГрандФиш») выращивание молоди проводили в проточных бассейнах с августа месяца до апреля следующего года, т.е. зимовку проводили в условиях бассейнового содержания и биомасса молоди после зимовки составила в среднем 14,2 г. Потери рыбоводной продукции на этапе выхода из первой зимовки при выращивании молоди по первой технологии составили 62 %, а по второй 8%. Молодь маркакольского ленка, выращенная по технологии «первой зимовки в проточных бассейнах» более жизнестойкая и данная биотехнология рекомендована для рыбоводных хозяйств Восточного Казахстана. Исследование финансировалось Министерством экологии и природных ресурсов Республики Казахстан (Грант № BR10264205).

10.52301/1684-940X-2023-2-14-21

2023

Выпуск 2

Мақалада биология сабағында оқытудың дифференциалдық түрін қолдану, дифференциация деңгейінің технологиясы барлық оқушылардың танымдық қызығушылықтарын оятатынын, әр оқушының қабілеті мен күш жігерінің дамуы оқытушының әдістерді таңдауымен шектелмейтіндігі жайлы қарастырылады. Мақаланың нысаны - сараланған әдіс негізінде сабақ жүргізу процесі. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты, биология пәнінде саралап оқыту әдістерін қолдана отырып оқушылардың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне қарай бейімделген тапсырма түрлерін қолдану. Саралап оқытудың негізгі принциптері және олардың биологияны оқытудағы рөлі сипатталған. Сараланған тапсырмалардың мысалдары келтірілген, мысалы, ғылыми жобалар, шағын топтық жұмыстар, жеке тапсырмалар, презентациялар т.б. Бұл жұмыста білім мен қабілет деңгейі әртүрлі оқушылар үшін саралап оқыту әдістерінің пайдасы да қарастырылады, сонымен қатар мұғалімдердің осы әдістерді қолдануда кездесетін қиындықтары сипатталады. Зерттеу нысаны ретінде Павлодар қаласы, «Химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі», 8-сынып оқушылары алынды.Биология пәнінде саралап оқыту әдістерін қолдана отырып оқушылардың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне қарай бейімделген тапсырма түрлерін қолдану, бақылау және салыстыру дағдыларын дамыту, саралап оқытудың негізгі принциптері және олардың биологияны оқытудағы рөлі сипатталған.

10.52301/1684-940X-2023-2-41-48

2023

Выпуск 2

Бұл мақалада бүгінгі таңда оқудағы құзыреттілікті арттыру заманауи білім беру жүйесіндегі оқыту сапасын жақсартуда үлкен орын алады. Функционалды құзыреттіліктің оқытудағы ахуалдың жоғары оқуда білім алушыларға тиімділігі баяндалады. Бірақ қазақ тіліндегі ақпараттардың және қолданысқа берілетін құралдардың тапшылығы бұл мақалаға арқау болады. Осыған байланысты бұл жұмыста биология сабақтарында құзыреттілікті дамыту үшін қолданылатын зерттеу әдістері және оған сәйкес тапсырмалар мысалы келтірілген. Еліміздегі педагогика саласындағы мұғалімдер және де орта мектеп оқушылары үшін құзыреттілікті арттырудың мәні зор. Сол үшін функционалды құзыреттілікті арттыру оқу барысындағы туындайтын мәселерді анықтап, оны жақсартуға мүмкіндік береді. Білім алушылардың мектепте алған білімдерін әр түрлі өмірлік дағдылануда қолдана білуі өте маңызды, оның ішінде биология пәнінен фунционалды құзыреттілікті дамыту оқушылардың білім сапасын жақсартуға зор мүмкіндік береді. Сондықтан бұл жұмыстың әсіресе орта білім беру мектебінің білім алушыларының білім сапасын арттыруда, және зерттеу нәтижелері, пайдалануға болатын құзыреттілік әдіс- тәсілдердің түрлері мен оларды қолдану аясының маңыздылы көрсетілген.

10.52301/1684-940X-2023-1-47-56

2023

Выпуск 1

Данная научно-исследовательская работа проведена по материалам научных исследований 2022 года. Исследования проводились в пойме реки Ертис в пределах Павлодарской области. Представлена физико-географическая характеристика Павлодарской области. По результатам научно-исследовательских подсчетов определен количественный состав популяции Большого баклана поймы реки Ертис. Описаны основные биологические показатели Большого баклана такие как длина и масса тела. Описана методика маршрутного учета популяции Большого баклана в пойме реки Ертис в пределах Павлодарской области. Целью настоящего исследования является определение численности бакланов поймы р. Ертис и методики их регулирования на территории особо охраняемой природной территории Павлодарской области. По итогам проведенных научно-исследовательских работ представлена методика подсчета Большого баклана и численность популяции баклана.

10.52301/1684-940X-2023-1-41-46

2023

Выпуск 1